Những công nghệ cho một thế giới đang lão hóa

Mùa hè năm nay, bà Paula Tinkler bắt đầu thay đổi công việc của mình. Mọi chuyện đều diễn ra bình thường ngoại trừ tốc độ mà bà thích ứng với điều kiện mới. Trong vòng một tuần, bà đã nắm bắt được công việc của một điều dưỡng viên ở Workington, Anh. Chỉ mất một tháng, bà đã bắt đầu tự làm công việc ấy.

Quá trình đào tạo không chỉ nhanh chóng mà còn được thực hiện hoàn toàn tại nhà. “Tôi bắt đầu quá trình tuyển dụng qua email và hoàn thành bài đánh giá trên mạng, tiếp đó có một buổi phỏng vấn và quá trình đào tạo hoàn toàn trực tuyến,” bà chia sẻ.

Bà làm được điều này thông qua công ty Cera Care ở Anh. Công ty này là một nhà cung cấp các dịch vụ điều dưỡng, chăm sóc bằng công nghệ dù không hề sở hữu hay vận hành bất kỳ nhà dưỡng lão nào cả. Dịch vụ này giúp các gia đình sắp xếp, quản lý nhà dưỡng lão cho người thân thông qua một nền tảng kỹ thuật số hỗ trợ tìm kiếm người chăm sóc phù hợp. Nền tảng này cũng sử dụng dịch vụ Uber để đưa đón bệnh nhân tới bệnh viện và mua thuốc theo yêu cầu.

Từ lúc khởi đầu năm 2016, công ty này đã gọi vốn được 20 triệu USD và mỗi tháng thực hiện khoảng một triệu lượt thăm nom người già tại nhà, trong đó có cả bà Tinkler.

Trong những năm tới đây, những mô hình mới mẻ và nhanh nhạy như vậy có thể trở nên ngày càng cần thiết. Tại Liên minh châu Âu (EU), cứ 5 công dân thì có 1 người ở độ tuổi trên 65. Con số này được dự đoán sẽ tăng nhanh trong những thập niên sắp tới. Một xu hướng tương tự cũng đang diễn ra trên khắp thế giới. Số lượng người trên 60 tuổi toàn cầu đã đạt khoảng 1 tỷ người, tăng hai lần so với thời điểm năm 1980. Con số này sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050.

Thách thức ngày càng lớn này đòi hỏi phải có những dịch vụ mới để hỗ trợ người cao tuổi sống một cuộc sống khỏe mạnh và độc lập. Hiển nhiên, công ty Cera Care không phải là công ty duy nhất phát triển những công nghệ hỗ trợ nhóm người cao tuổi.

Giờ đây, những thiết bị hỗ trợ nghe tiên tiến nhất đã có tính năng cảnh báo khi người dùng bị ngã. Hay như Alfred, một quản gia ảo do Liên minh châu Âu (EU) phát triển, sử dụng một chiếc áo mặc bên trong gắn đầy chip cảm ứng để tương tác với người cao tuổi và hỗ trợ họ tập thể dục hàng ngày. Ngoài ra còn có khung tập đi Lea, một loại robot hỗ trợ người cao tuổi đi lại, và có cả chức năng trợ lý ảo, thậm chí có thể trở thành một bạn nhảy khi cần thiết.

Một thế giới đang già đi

Dân số thế giới đang già đi là nguyên nhân thúc đẩy nhu cầu về công nghệ điều dưỡng tăng cao.

Ben Maruthappu, giám đốc điều hành và đồng sáng lập của Cera Care cho biết “Cứ ba người sinh ra thời nay thì một người sẽ sống tới 100 tuổi. Khi nhu cầu về dịch vụ chăm sóc người cao tuổi tăng cao, thách thức nằm ở chỗ lực lượng lao động bị suy giảm. Cầu sẽ vượt xa cung do không có đủ nhà dưỡng lão”. Bên cạnh đó, Ben cũng chia sẻ hầu hết mọi người thích được chăm sóc tại nhà hơn.

Cera cũng đã phát triển mẫu trợ lý ảo Martha để hỗ trợ các điều dưỡng viên trong công việc thường ngày. Maruthappu cho biết “Chúng tôi cải tiến Martha để đáp ứng nhu cầu của cả khách hàng và điều dưỡng viên. Ban đầu nó chỉ là một chatbot tư vấn cho các điều dưỡng viên khi cần thiết. Hiện nay, chúng tôi đã có cả một giao diện đưa ra những cảnh báo và gợi ý cho các điều dưỡng viên, dựa trên những dữ liệu về khách hàng sử dụng dịch vụ.”

Năm 2019, công ty đã hợp tác với IBM lắp đặt thử nghiệm bộ cảm biến Lidar (thiết bị thường dùng trong các phương tiện tự lái) tại nhà bệnh nhân. Bộ cảm biến thu thập dữ liệu về thời gian vận động của khách hàng tại nhà và quan trọng nhất có kèm chức năng thông báo khi khách hàng bị ngã. Điều này cho phép người cao tuổi được hỗ trợ liên tục 24/7 chứ không phải phụ thuộc vào sự có mặt của các điều dưỡng viên.

Theo Maruthappu, mục tiêu tổng thể của Cera là dự báo và hạn chế nguy cơ phải nằm viện – thường là những trường hợp cần được chăm sóc đặc biệt và tạo thêm gánh nặng cho hệ thống y tế.

Tuy nhiên, cũng có những cảnh báo về việc sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Năm 2018, Hội đồng Đạo đức sinh học Nuffield, một tổ chức tư vấn y học độc lập, đã công bố một bản báo cáo về việc sử dụng AI trong nghiên cứu và y học. Tài liệu này nhấn mạnh nguy cơ gia tăng các quyết định điều trị thiếu minh bạch, rò rỉ thông tin cá nhân của người bệnh và khả năng bị cô lập khỏi xã hội.

Lão hóa khỏe mạnh

Mặc dù đúng là con người đang sống lâu hơn nhưng đó chỉ là một phần của bức tranh toàn cảnh. Trong khi số người sống tới 80 tuổi tăng rõ rệt trong một thế kỷ qua, thì số người thọ tới 90 hoặc 100 tuổi không tăng nhanh như vậy. Thực tế là con người sống lâu hơn nhưng chưa chắc đã khỏe mạnh hơn.

Khi tuổi thọ trung bình tăng lên thì ngày càng có nhiều người phải mắc các bệnh mãn tính như viêm xương khớp, tiểu đường, béo phì, đột quỵ, các bệnh tim mạch, bệnh đường hô hấp và các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer’s và tăng nhãn áp.

Nếu tuổi thọ là số năm bạn sống thì tuổi khỏe mạnh (healthspan) là số năm bạn không mắc phải các bệnh mãn tính.

Tất nhiên ai cũng đều muốn kéo dài tuổi khỏe mạnh. Chính phủ một số nước đã từng đặt mục tiêu tăng tuổi khỏe mạnh của người dân. Các doanh nghiệp cũng dành nhiều thời gian và tiền của cho nghiên cứu nhằm tìm ra các loại thuốc hay các biện pháp y học chống lão hóa. Thậm chí đã có cả những loại dược phẩm được thí nghiệm trên chuột cho thấy khả năng thanh lọc các tế bào lão hóa và làm cơ thể trẻ lại.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng chỉ ra những biện pháp truyền thống như tối ưu hóa chế độ ăn, tập luyện và cải thiện đời sống xã hội, hay tăng cường trí tuệ thông qua các hoạt động trí não cũng góp phần tăng tuổi khỏe mạnh.

Vậy thì câu hỏi đặt ra là ai sẽ hỗ trợ người cao tuổi trong các tương tác xã hội. Khi lực lượng lao động giảm đi so với số người về hưu, số lượng người có khả năng nộp thuế để vận hành các dịch vụ an sinh xã hội và số lượng bác sĩ, y tá, nhà trị liệu và điều dưỡng viên ngày một ít đi. Nhu cầu cần được chăm sóc tăng lên trong khi nguồn lực và ngân sách y tế bị giới hạn. Trách nhiệm cung cấp một cuộc sống đầy đủ cho người cao tuổi đồng nghĩa với đi tìm những phương thức tận dụng mọi nguồn lực đang dần bị hạn chế. Chính vì thế, người ta cần tới các công nghệ hỗ trợ.

Máy móc trở thành bạn

Năm 2018, sản phẩm Komp của Na-uy, loại máy tính bảng chỉ có một nút ấn dành cho nhóm người cao tuổi, đã nhận được Giải thưởng Lão hóa Thông minh (Smart Ageing) của Tổ chức hỗ trợ sáng tạo Nesta tại Anh. Với thiết kế tương tự như chiếc ti vi analog trước kia, mẫu máy tính bảng có thiết kế tối giản này là một cách đơn giản để chia sẻ ảnh, gọi video với bạn bè và người thân.

Còn những ai muốn được tương tác nhiều hơn cũng sẽ không thiếu lựa chọn với nhiều mẫu robot có thể làm bạn với họ trong những năm cuối đời. Tập đoàn Softbank của Nhật Bản đã sản xuất Pepper, mẫu robot hình người nhỏ nhắn, có tính năng giải trí. Pepper từng là khách mời tại câu lạc bộ Life 90 ở Praha. Một người tham gia sự kiện này đã nói rằng đó là “một sản phẩm ngu ngốc nhưng đầy vui nhộn.”

Chú hải cẩu máy đáng yêu Paro đã xuất hiện ở nhiều trung tâm dưỡng lão trên khắp thế giới, có thể phát ra tiếng kêu và ngoe nguẩy khi được vuốt ve. Mẫu robot ngộ nghĩnh này là một hình thức trị liệu cho những bệnh nhân bị suy giảm trí nhớ. Nhiều bệnh nhân không nhận ra họ đang ôm một chú hải cẩu bằng máy và cứ chơi đùa với nó như một con vật thật.

Một dự án có tên Enrichme do Liên minh châu Âu (EU) tài trợ đã thử nghiệm mẫu robot Tiago của Tây Ban Nha tại nhà của những người cao tuổi. Mẫu robot này nhắc nhở họ về các cuộc hẹn, lịch khám chữa bệnh, duy trì các thói quen vận động và hỗ trợ tìm kiếm những vật dụng bị thất lạc. Khi thí nghiệm kết thúc, những người cao tuổi lại cảm thấy nhớ người bạn robot của mình.

Suy cho cùng, robot không thể xóa bỏ hết cảm giác bị cô lập trong xã hội. Robot chỉ đóng vai trò của một người hỗ trợ còn về bản chất chúng vẫn chỉ là những món đồ chơi hữu dụng. Một mẫu robot hỗ trợ người cao tuổi với nhiều đột phá nhiều khả năng sẽ là sự kế thừa một mẫu sản phẩm đại trà hơn - một sản phẩm đủ tốt mà mọi người đều muốn.

Bản chất của những mối quan hệ nằm ở sự kết nối giữa người với người. Bà Tinkler nói: “Tôi có thể nói rằng tôi rất yêu thích công việc mới này và nó thực sự đáng làm. “Bản thân tôi và các đồng nghiệp ở Cera Care thường được những người hàng xóm tán dương. Chúng tôi thường được mời một tách trà hay cà phê như một lời cảm ơn. Tôi hy vọng điều này có thể khích lệ những người khác lựa chọn công việc là một điều dưỡng viên”.

Nhu cầu tuyển thêm những người giống như bà Tinkler chưa bao giờ cấp bách đến thế. Vào năm 2025, nước Mỹ sẽ cần thêm khoảng 2,3 triệu điều dưỡng để đáp ứng được nhu cầu trong khi Australia sẽ cần khoảng 100 nghìn. Các quốc gia phát triển khác sẽ đối mặ

Một lực lượng lao động được đào tạo trực tuyến, được hỗ trợ bởi công nghệ và làm việc với những trợ lý ảo, các bác sỹ khám bệnh từ xa, những ngôi nhà gắn cảm ứng và những robot đồng hành đáng tin cậy là một viễn cảnh đang nhanh chóng trở thành hiện thực.

Trong một thế giới đang già đi nhanh chóng hiện nay thì những thay đổi như vậy không bao giờ là đủ.

(Theo BBC Future)